Geboorte van Henri La Fontaine († 1943)

Jurist gespecialiseerd in internationaal recht, Henri La Fontaine was een van de eerste Belgische feministen, een van de eerste Belgische socialistische senatoren en vooral een belangrijke figuur in het pacifisme, bekroond met de Nobelprijs voor de Vrede in 1913. Een gepassioneerde bibliograaf, hij is samen met Paul Otlet de oprichter van het Mundaneum.

Geboorte van Léonie La Fontaine († 1949)

Opmerkelijke figuur in het feminisme, Léonie neemt samen met haar broer Henri deel aan de oprichting van de eerste Belgische feministische organisatie in 1892. Lange tijd vergeten in de geschiedenis van het Mundaneum, toch neemt ze deel aan de oprichting en activiteiten ervan. Ze richt er een Bureau voor Documentatie over Vrouwenrechten op in 1909.

Geboorte van Paul Otlet († 1944)

Beschouwd als de vader van de documentatie en een van de voorlopers van het internet, heeft Paul Otlet de diepe overtuiging dat toegang tot kennis leidt tot universele vrede.

Met dit doel voor ogen richt hij het Mundaneum op samen met Henri La Fontaine, met wie hij zijn passie voor bibliografie en het pacifistische ideaal deelt. Als een ware visionair wijdt hij zich tot het einde van zijn leven aan het verwezenlijken van het utopische project van een Wereldstad gewijd aan kennis en internationale samenwerking.

Ontmoeting tussen Paul Otlet en Henri La Fontaine

Terwijl hij rechten studeert om het familiebedrijf over te nemen, begint Paul Otlet als stagiair in het kantoor van de beroemde advocaat en schrijver Edmond Picard, waar Henri La Fontaine een van de secretarissen was. Ze werken samen aan het schrijven van de jurisprudentiebundel Les Pandectes belges en ontdekken een gemeenschappelijke interesse in bibliografie. Het is na deze beslissende ontmoeting dat ze het idee krijgen om het Mundaneum op te richten.

Oprichting van het IBB

Het Internationaal Bureau voor Bibliografie (IBB), de instelling waar het Mundaneum zijn wortels heeft, wordt opgericht na de eerste internationale conferentie over bibliografie die in Brussel plaatsvindt. Het eerste doel van het IBB is het opzetten van het Universel Bibliografisch Repertorium (UBR), een instrument waarmee elk boek ter wereld kan worden teruggevonden.

Het Universeel Bibliografisch Repertorium (UBR)

In 1900 wordt de UBR bekroond op de Wereldtentoonstelling in Parijs. Door zijn universele karakter is het een enorme bibliografische database, wat hem soms de bijnaam “papieren internet” heeft opgeleverd. Daarom beschouwen sommigen het als een van de eerste zoekmachines.

Eerste volledige editie van de UDC

De Universele Decimale Classificatie (UDC), die publicaties classificeert op basis van een cijfer, is een universele taal ontwikkeld door Paul Otlet en Henri La Fontaine gebaseerd op de Decimale Classificatie van de Amerikaanse bibliothecaris Melvil Dewey. Dit systeem zal vele ontwikkelingen doormaken en zal worden overgenomen door een groot aantal bibliotheken over de hele wereld.

Ontwikkeling van het concept van documentatie

Uitgaande van de constatering dat kennis niet alleen in boeken te vinden is, breidt Paul Otlet zijn werkterrein uit naar andere informatiebronnen en geeft zo vorm aan het concept van documentatie. Tussen 1905 en 1910 worden verschillende afdelingen opgericht binnen het Internationaal Instituut voor Bibliografie om dit idee van een documentaire encyclopedie te concretiseren.

Oprichting van het Internationaal Museum

In de marge van de Wereldtentoonstelling in Brussel wordt een internationaal museum opgericht. Het is bedoeld om internationale collecties samen te brengen die de wereld en haar kennis illustreren, en wordt vervolgens gevestigd in het Jubelparkpaleis.

Wereldstad

Het idee van een Wereldstad, een internationaal centrum van kennis voor vrede, ontspruit in het brein van Paul Otlet. Dit utopische project, waar Otlet samenwerkte met verschillende architecten, waaronder Le Corbusier, onderging vele ontwikkelingen tot in de jaren 1930. Deze “hoofdstad van de wereld” werd overwogen op verschillende locaties zoals Genève, Brussel of Antwerpen, maar is nooit gebouwd.

Inhuldiging van het Palais Mondial – Mundaneum

Het Internationaal Museum en de verschillende instellingen opgericht door Otlet en La Fontaine zijn samengebracht in het Jubelparkpaleis in Brussel om het Palais Mondial – Mundaneum te vormen. Ongeveer honderd zalen worden geopend voor dit nieuwe soort museum: een encyclopedisch museum dat alle kennis van de wereld presenteert in de vorm van modellen, objecten en affiches, met als doel deze kennis met zoveel mogelijk mensen te delen.

Rubberbeurs in het Palais Mondial – Mundaneum

Een deel van de zalen die het Palais Mondial – Mundaneum in het Jubelpark bezet, moet worden vrijgemaakt om plaats te maken voor een rubberbeurs. Dit evenement markeert het begin van de heroverweging van het Wereldpaleis door de regering.

Publicatie van het Traité de Documentation

Paul Otlet publiceert in zijn meest bekende werk, het Traité de Documentation, de synthese van zijn gedachten over bibliografie, documentatie en kennisorganisatie. Hij bespreekt onder andere nieuwe technologieën die de verspreiding van kennis mogelijk maken.

Sluiting van het Palais Mondial – Mundaneum

De Belgische regering besluit tot de sluiting van het Palais Mondial-Mundaneum. De collecties zijn dan niet toegankelijk, maar het werk van het Internationaal Instituut voor Bibliografie gaat door bij Paul Otlet thuis.

Eerste verhuizing van de collecties

Tijdens de Tweede Wereldoorlog wordt het Jubelparkpaleis gevorderd door de Duitsers. De collecties worden verhuisd naar een vleugel van het Instituut voor Anatomie, in het Leopoldpark in Etterbeek.

De Vrienden van het Mundaneum

Na de dood van Henri la Fontaine in 1943 en Paul Otlet in 1944, zetten de Vereniging van Vrienden van het Palais Mondial, met name Georges Lorphèvre en André Colet, de activiteiten van het Mundaneum voort.

Tweede verhuizing van de collecties

De collecties worden verhuisd naar een gebouw gelegen aan de Leuvensesteenweg. Andere verhuizingen volgen, om uiteindelijk terecht te komen in een parkeergarage onder het Rogierplein, onder slechte conserveringsomstandigheden.

De collecties worden eigendom van de Franse Gemeenschap.

In 1984, na jaren van omzwervingen, dragen de Vrienden van het Palais Mondial alle collecties over aan de Franse Gemeenschap van België.

Aankomst in Bergen

Op initiatief van Elio Di Rupo, destijds Minister van Onderwijs van de Franse Gemeenschap, worden de collecties overgebracht naar Mons, in een art-decogebouw aan de Rue de Nimy, bekend bij de inwoners van Bergen als een voormalig warenhuis genaamd “L’indépendance”.

De vzw “Mundaneum” wordt vervolgens opgericht om dit archief erfgoed te beheren en te valoriseren.

Opening van de museumruimte

In het hart van het Art Deco-gebouw opent het Mundaneum een museumruimte waarvan de scenografie is gemaakt door François Schuiten en Benoît Peeters. Het Bibliografisch Repertorium aan de muren, de wereldkaart die het plafond siert en de monumentale bol in de centrale ruimte zijn de sleutelelementen van hun scenografie en vormen nog steeds de sterke identiteit van de instelling.

Werelderfgoed – Unesco

Het Universeel Bibliografisch Repertorium (UBR) is ingeschreven in het “Memory of the World” register van Unesco, wiens missie het is om de conservering van het wereldwijde documentaire erfgoed te vergemakkelijken met de meest geschikte technieken, om universele toegang te garanderen en om bewustzijn te creëren over het bestaan en de waarde van documentair erfgoed over de hele wereld.

Renovatie van het archiefcentrum en de museumruimte.

Een nieuwe ondergrondse opslagruimte maakt het mogelijk om alle collecties samen te brengen, die voorheen verspreid waren over verschillende opslagplaatsen in de Nimystraat in Bergen. Een bijgebouw en een binnenplaats vullen de museumruimte voor het publiek aan.

Europees Erfgoedlabel

De sites van het “Europees Erfgoedlabel” zijn mijlpalen van het hedendaagse Europa. Het netwerk van mensen en instellingen dat is opgebouwd door Paul Otlet en Henri La Fontaine heeft bijgedragen aan de uitwisseling en het aangaan van nieuwe partnerschappen ter bevordering van interculturele dialoog op Europees en mondiaal niveau. Dankzij dit label dat in 2016 is verkregen, wordt het Mundaneum erkend als een historisch symbool van vrede door middel van cultuur in Europa.

Inhuldiging van de permanente route

Na meerdere jaren van reflectie ontwerpt het Mundaneum een permanente route over zijn geschiedenis en oprichters, Paul Otlet, Henri en Léonie La Fontaine. Deze route, getiteld “Het Mundaneum. Machine om te denken over de wereld”, wil in lijn zijn met de scenografie bedacht door François Schuiten en Benoît Peeters en draait om de belangrijke elementen van de geschiedenis van het Mundaneum: de waarden van vrede, universalisme, humanisme en kennis, die aan de basis liggen van de oprichting ervan; visionaire persoonlijkheden; utopische projecten zoals het Universeel Bibliografisch Repertorium (UBR) of de Wereldstad; en tot slot het archiefcentrum gespecialiseerd in pacifisme, anarchisme en feminisme dat de instelling vandaag de dag is geworden.